Decennia-oude, mysterieuze ziekte geïdentificeerd en mogelijke behandeling gevonden

Een mysterieuze ontstekingsziekte teistert al drie generaties lang een Vlaamse familie met ernstige huidletsels, koorts, pijn en uitputting. De ziekte, waarvoor men tot nu toe geen oorzaak of behandeling had gevonden, is nu geïdentificeerd als pyrine-geassocieerde auto-inflammatie met neutrofiele dermatose (Pyrin Associated Autoinflammation with Neutrophilic Dermatosis, afgekort PAAND), en werd ook vastgesteld bij families in Engeland en Frankrijk. In een nieuw onderzoek hebben Adrian Liston (VIB/KU Leuven) en Carine Wouters (UZ Leuven/KU Leuven) de genetische mutatie ontdekt die de ziekte veroorzaakt, en ook een doeltreffende behandeling gevonden. Hun onderzoek werd gepubliceerd in het internationale wetenschappelijke tijdschrift Science Translational Medicine.

Al decennia lang kampen families in België, Engeland en Frankrijk met een mysterieuze ziekte die huidletsels, koorts, pijn en uitputting veroorzaakt. Elke generatie krijgt de helft van de kinderen van personen die de ziekte hebben, dezelfde symptomen. Artsen waren er niet in geslaagd de ziekte te identificeren of een doeltreffende behandeling te vinden. Nu is de identificatie eindelijk een feit en is dankzij een internationaal onderzoeksteam ook een behandeling gevonden. 

Prof. Adrian Liston (VIB/KU Leuven, hoofd van het wetenschappelijk onderzoeksteam): “Dankzij het nauwgezette werk van de artsen weten we nu dat we te maken hebben met een erfelijke aandoening. Dankzij de vooruitgang in de DNA-sequentietechnologie konden we het genoom van deze patiënten bepalen en de mutatie opsporen die de ziekte veroorzaakt.”

Het gaat om een mutatie in het MEFV-gen. Mensen die van hun beide ouders een MEFV-gen met een mutatie overgeërfd hebben, lijden aan de ontstekingsziekte familiaire mediterrane koorts (FMF), een ontstekingsziekte. Bij PAAND-patiënten gaat het echter om een andere mutatie in het MEFV-gen én is één enkele kopie van de mutatie voldoende om de ziekte door te geven. Dit betekent dat de helft van de kinderen van de patiënten de ziekte overerven, in tegenstelling tot de mutaties die FMF veroorzaken (die vaak een generatie overslaan). De PAAND-mutatie zorgt ervoor dat het lichaam reageert alsof er een bacteriële huidinfectie plaatsvindt. Daardoor gaat de huid het ontstekingseiwit interleukin-1β produceren, dat huidletsels, koorts en pijn veroorzaakt. 

Een behandeling voor de nieuwe ziekte?
Dankzij het opsporen van de biologische oorzaak van deze ziekte kon men ook een nieuwe behandeling bepalen. De onderzoekers hergebruikten anakinra (Kineret ®), een middel tegen artritis dat zich richt tegen interleukin-1β, dat ook bij PAAND een belangrijke rol speelt. De resultaten bij een eerste patiënt, uit een Engels gezin, waren opvallend positief. De huidletsels verdwenen snel en de patiënt herstelde helemaal van de koorts en de pijn. Op dit moment wordt een uitgebreidere test uitgevoerd bij Vlaamse patiënten, om te zien of deze gerichte behandeling tot een volledige genezing kan leiden.

Prof. Carine Wouters (KU Leuven/UZ Leuven, hoofd van het klinische onderzoeksteam): “Dit is het resultaat van een intense samenwerking tussen artsen en wetenschappers die al bijna tien jaar de ziekte trachten te begrijpen. Ik ben verheugd vast te stellen dat we deze zeldzame mutatie nu beter begrijpen en dat we voor deze patiënten de weg hebben geopend naar een doeltreffende therapie.”

Citaat van een patiënt: “We zijn blij en heel dankbaar dat de artsen en wetenschappers hun zoektocht naar de oorzaak van de ziekte die onze familie al zo lang treft, nooit hebben gestaakt. We hopen dat de nieuwe behandeling gunstig zal zijn voor onze familie. En we beseffen ook dat de bevindingen andere patiënten zullen helpen om een correcte diagnose en behandeling te krijgen.”

Prof. Adrian Liston (VIB/KU Leuven, hoofd van het wetenschappelijk onderzoeksteam): “Dit is een uitzonderlijke periode voor het onderzoek rond erfelijke aandoeningen. We helderen elke maand klinische gevallen op die enkele jaren geleden nog niet op te lossen waren. We ontdekken nieuwe mutaties en beschrijven nieuwe ziektebeelden en ziektemechanismen waarvoor ook nieuwe werkzame geneesmiddelen kunnen worden voorgeschreven. Patiënten komen daardoor soms in moeilijke situaties terecht, waarbij de wetenschap een oplossing kan bieden, maar de ziekteverzekeringen de kosten voor geavanceerde diagnosetests of nieuwe behandelingen nog niet kunnen terugbetalen. Dit vormt dan ook een uitdaging voor zowel de farmaceutische industrie als de overheid. Zowel nieuwe medicijnen als bestaande medicijnen voor nieuwe indicaties dienen ter beschikking worden gesteld van patiënten die – op basis van genetische testen – zeer goed kunnen gedefinieerd worden. 

Prof. Carine Wouters en prof. Adrian Liston hebben het Leuven Universiteitsfonds Ped IMID (Pediatrische Immuun-inflammatoire aandoeningen) opgericht, een waarmee ze middelen willen werven om onderzoek, diagnose en behandeling mogelijk te maken voor personen die lijden aan zeldzame immuunziekten die momenteel niet door de ziekteverzekeringen worden gedekt.

Ook gelezen: De Staandard, Het Laatste Nieuws, Het Nieuwsblad, De Morgan